O projekcie
Problem badawczy
Rola starych, zamierających, a zwłaszcza martwych drzew w ekosystemie leśnym przez długie lata pozostawała poza głównymi nurtami zainteresowania ochrony przyrody. Dopiero w latach 70. zorientowano się, że mogą one odgrywać znaczącą rolę w obiegu niektórych pierwiastków oraz w kształtowaniu bogactwa gatunkowego biocenoz leśnych. Obecność martwych pni zaczęto postrzegać jako jedną z najważniejszych cech lasu naturalnego, bez uwzględnienia której trudno wyobrazić sobie skuteczną ochronę ekosystemu leśnego w parku narodowym lub rezerwacie przyrody. W ostatnich latach dostrzeżono potrzebę pozostawiania martwych drzew także w tych lasach, które są użytkowane gospodarczo. Jest to związane z wdrażaniem zasad ochrony przyrody na obszarach wyznaczonych dla ochrony siedlisk i ochrony ptaków w ramach sieci Natura 2000.
Trzeba zdać sobie sprawę z tego, że między korzyściami ekonomicznymi w postaci sprzedaży pozyskanego drewna a korzyściami przyrodniczymi w postaci zwiększonej różnorodności biologicznej biocenozy leśnej dzięki pozostawianiu w lesie obumierających drzew i martwych pni nie tylko nie występuje dodatnia zależność, lecz raczej pojawia się sprzeczność, a niekiedy konflikt. Problem nie istnieje, jeśli obszary dedykowane jednemu lub drugiemu celowi są rozłączne. Inaczej jest, jeśli las wykorzystywany gospodarczo i służący produkcji drewna ma jednocześnie pełnić jakąś szczególną rolę w ochronie przyrody. Sprzeczność interesów gospodarki leśnej i ochrony przyrody staje się wtedy nieunikniona. Z taką konfliktową sytuacją mamy do czynienia na obszarach Natura 2000, które od 2004 roku wyznaczane są również na terenie lasów gospodarczych.
Skala omawianego problemu jest bardzo duża. Wynika to z faktu, iż w latach 2004-2011 na terenie Polski utworzono ponad tysiąc obszarów Natura 2000, na których realizowane są ustalenia zawarte w tzw. Dyrektywie Siedliskowej i Dyrektywie Ptasiej Unii Europejskiej. Znaczna część sieci Natura 2000 jest usytuowana w lasach, zarówno tych objętych już wcześniej różnymi formami ochrony, jak i nie podlegających dotychczas ochronie, ze sporą przewagą powierzchniową tych ostatnich. Na gruntach pozostających w zarządzie PGL LP obszary ochrony siedlisk zajmują 29,2% powierzchni, natomiast obszary ochrony ptaków 21,4% powierzchni. Łącznie, oba rodzaje obszarów ochrony przyrody zajmują 2,8 milionów hektarów w PGL LP, co stanowi 36,8% ich powierzchni. Tak znaczący udział obszarów poddanych ochronie, a jednocześnie znajdujących się w zarządzie PGL LP jest niewątpliwie czynnikiem, który z jednej strony nie pozostaje bez wpływu na sposób ochrony na obszarach jednocześnie wykorzystywanych gospodarczo, a z drugiej strony ma istotne konsekwencje dla prowadzenia gospodarki leśnej, która musi uwzględniać potrzeby ochrony przyrody.
Cel projektu
Celem projektu jest określenie optymalnej ilości i jakości, a także optymalnego rozmieszczenia drewna przyrodniczo cennego (DPC), tj. martwego drewna oraz starych, dziuplastych i zamierających drzew, które należy pozostawiać w lesie gospodarczym, aby zgodnie z regułami zrównoważonej gospodarki leśnej (wg Ustawy o lasach z 1991 r.) pogodzić potrzeby produkcji leśnej i ochrony bogactwa przyrodniczego lasów.
Planowane efekty projektu to m.in.:
- Opracowanie prostej metody dokładnego szacowania DPC w lesie gospodarczym z uwzględnieniem jego zróżnicowania siedliskowego.
- Weryfikacja dotychczasowych propozycji stanu ilościowego DPC dla obszarów Natura 2000 z uwzględnieniem aspektów słabo dotąd branych pod uwagę: tempa dekompozycji drewna oraz kosztów ponoszonych przez gospodarkę leśną.
- Określenie optymalnego stanu DPC i związanej z tym ilości DPC, którą należałoby pozostawiać w lesie w ciągu jednego cyklu produkcyjnego – z jednej strony akceptowalnej dla gospodarki leśnej, a z drugiej zapewniającej zachowanie różnorodności biologicznej lasu.
- Oszacowanie kosztów utraconych korzyści związanych z koniecznością pozostawiania DPC w lesie (w zależności od ilości, sortymentów, gatunku itp.).
- Oszacowanie kosztów finansowych związanych ze zmianami organizacji wszelkich prac terenowych na skutek zwiększenia ilości DPC w lesie, a zwłaszcza pozostawiania większej ilości leżaniny